وجود محصولات نوین و کاربردی در صنعت ساختمان، باعث شده تا قبل از اقدام هرکاری با تحقیق و جستجو، بتوان بهترین محصولات را یافت و راحتترین روش ساخت و ساز را پیش گرفت. علاوهبراین شیوههای مدرن ساختمان سازی و استفاده از متریالهای سبک همچون: سازه ال اس اف، اسکت بندی متفاوت همه و همه شما را در اتمام هرچه سریعتر پروژه در حال اجرا کمک خواهد کرد. این که بدانید چه نوع فونداسیونی برای بنای شما مناسب است، انتخاب قالب بندی فونداسیون، استفاده از اسکلت بندی دقیق و … به شما در کاهش هزینههای ساخت و ساز نیز کمک شایانی خواهد کرد. با ویسمنت همراه باشید تا شما را با یکی دیگر از سیتمهای پایه صنعت ساخت و ساز آشنا نماییم.
قاب ساختمانی چیست ؟
انواع مختلف سازه قاب موجود است که در ساخت و ساز ساختمان قابل استفاده است. آنها به دو نوع عمده یعنی ساختار قاب سخت و ساختار قاب مهاربندی شده طبقه بندی میشوند. این سازه بیشتر به اشکال مختلف تقسیم میشود؛ به عنوان مثال اولی ساختار قاب صلب ثابت و ساختار قاب سفت و محکم با اتصال پین طبقهبندی میشود، در حالی که دومی به قاب شیروانی و قاب پورتال تقسیم میشود.
امروزه بیشتر سازهها و بناها با ساختاری اسکلت فلزی یا بتنی اجرا میشوند؛ بنابراین در یک تعریف کلی شکل قرارگیری و ترکیب اجزای باربر که شامل: تیر، ستون، مهاربندها میشود و نیز چگونگی اتصال آنها، تاثیر مستقیمی در انتقال بارهای عمودی و افقی خواهد داشت.
یک ساختمان از ابتدا نیاز به فونداسیون اصولی به عنوان پایه داشته که در مبحث فونداسیون چیست توضیحات لازم را شرح دادهایم. ضمن این که دقت به به مواردی همچون اجرای قالب بندی فونداسیون و پس از آن قاب و خرپا بسیار مهم خواهد بود.
قاب به سازهای اطلاق میشود که در آن اتصال تیر به ستون از طریق انواع مفصل صورت میگیرد. در اتصال مفصلی بین تیر و ستون هیچ نوع لنگری مبادله نمیشود و فقط در این اتصال از جدا شدن اعضا تیر و ستون از یکدیگر ممانعت میشود. یعنی زاویه تیر و ستون در محل اتصال میتواند از ۹۰ درجه بیشتر یا کمتر شود. قاب ساختمانی دو وظیفه تحمل بارهای ناشی از زلزله و باد و تحمل بارهای مرده و زنده را بر عهده دارد.
قاب ساده ساختمانی چیست ؟
قاب ساده ساختمانی سیستمی در ساخت و ساز است که تیر به صورت مفصلی به ستونها متصل شده و امکال انتقال لنگر بین تیر و ستون، وجود ندارد؛ وظیفه اصلی تیر و ستون در این سیستم، انتقال هرگونه فشار و بار خواهد بود. در این سیستم عمده تیر و ستونها باربر ثقلی میباشند و تامین سختی، مقاومت و اتلاف انرژی در زلزله به عهده مهاربندها و دیوارهای برشی میباشد.
سیستم قاب با اتصالات مفصلی شکلی فرضی دارد و با اعمال بار جانبی، سیستم سازه دچار تغییر مکان جانبی میشود. با توجه به اینکه اتصالات در این سیستم از نوع مفصلی خواهد بود، عملاً سختی ستونها در پایداری و باربری جانبی مشارکت داده نخواهند شد. مکانیزم عملکردی در این سیستمهای باربر جانبی به عهده مهاربندها یا دیوارهای برشی است.
قاب خمشی چیست ؟
قاب خمشی نوعی سیستم به شمار میآید که نیروهای وارده از جانب همچون فشارهای ناشی از زلزله را کنترل مینماید. در بیانی کلی تمامی نیروهای عمودی و همچنین افقی که بر سازه وارد میشود، از طریق انواع قاب ساختمانی و خرپا به بهترین شکل تحت کنترل خواهد بود. در مبحث خرپا چیست وظیفه اصلی این سازه را شرح دادهایم. اما وظیفه قاب خمشی در اصل جلوگیری از فشارهای جانبی است. قاب خمشی خود به دستههای متفاوتی تقسیم میشود که به آن اشاره خواهیم کرد:
انواع قاب خمشی کدام است ؟
قاب خمشی به سه دسته اصلی تقسیم میشود که عبارتند از:
- قاب خمشی معمولی
- قاب خمشی متوسط
- قاب خمشی ویژه
در سیستم قاب خمشی بارهای جانبی از طریق قاب مهار شده و از دیوار برشی و مهاربند استفاده نمیشود. در ساختمانهای اداری به علت وجود فضاهای متنوع و منعطف و کاربریهای متنوع از این نوع قاب بیشتر استفاده میشود. از آن جایی که استفاده از این سیستم باعث ایجاد فضای آزاد معماری میشود، برای اجرای این سیستم مناسب خواهد بود.
قاب خمشی معمولی
در اجرای قاب خمشی معمولی دقت به کوچکترین جزئیات در ساخت اجزاء آن مورد توجه است؛ این سیستم بیشتر مناسب مناطقی با احتمال وقوع زلزله پایین است. این جزئیات به اندازهایست که از ایجاد هرگونه تغییر شکل فرا ارتجاعی اندک هنگام زلزله جلوگیری خواهد کرد.
قاب خمشی متوسط
قاب خمشی متوسط در برابر تغییر شکلهای فرا ارتجاعی محدود از خود مقاومت نشان میدهد. از ویژگیهای ساختاری این قاب ساختمانی میتوان به وجود مفاصل پلاستیکی در انتهای تیر و خارج از قسمت اتصال تیر به ستون اشاره کرد. این مفاصل پلاستیکی ظرفیت دورانی داشته و این سیستم بیشتر در مناطقی که احتمال وقوع زلزله کم یا متوسط است، استفاده میشود.
قاب خمشی ویژه
قاب خمشی ویژه به قاب ساختمانی گفته میشود، که قادر به تحمل تغییر شکلهای فرا ارتجاعی قابل ملاحظهایست. از این سیستم عموما در مناطق زلزله خیز استفاده میشود؛ زیرا به بهترین شکل فشارهای وارده از زلزله را کنترل مینماید.
قاب مهاربندی شده چیست ؟
قاب مهاربندی شده از تیرها و ستونهایی تشکیل شده که به صورت پین به هم متصل میشود تا در برابر بارهای جانبی مقاومت کند. این نوع قاب ساده با تجزیه، تحلیل و ساخت ساده برای مقاومت در برابر نیروهای جانبی از طریق مهاربندهای افقی و عمودی بدست میآید.
قاب مهاربندی شده از اعضای عمودی، افقی و قطری تشکیل شده است. اعضای عمودی شامل ستونها، اعضای افقی شامل تیرها و اعضای قطری شامل مهاربندها هستند. وظیفه قاب مهاربندی شده که در ساختمان سازی نیز بسیار اهمیت دارد، مقابله با نیروهای جانبی بوده و از کج شدن اسکلت ساختمان هنگام بروز نیروهای جانبی جلوگیری به عمل میآورد. امکان قرارگیری مهاربندها به دو شکل واگرا و همگرا وجود دارد.
از ویژگیهای بادبند همگرا میتوان به نزدیک بودن محور اعضای قطری در نقطهای از تیر یا ستون در محل تقاطعشان اشاره کرد. تفاوت مهاربندهای همگرا و واگرا نیز در همین نکته است. به گونهای که در مهاربندهای واگرا امکان عدم عبور قطرها از یک نقطه وجود دارد. وظیفه قاب مهاربندی شده مقابله با نیروهای جانبی بوده و از کج شدن اسکلت ساختمان هنگام اعمال نیروهای جانبی جلوگیری خواهد کرد.
تفاوت قاب خمشی و قاب ساده
یکی از اصلیترین تفاوتهای قاب خمشی با قاب ساده، چگونگی اتصالات این دو سیستم است. همانطور که در بالا نیز اشاره شده اتصالات قاب ساده از طریق مفصل بوده، حال آن که اتصالات قاب خمشی از نوع تکیهگاه گیردار است. در سیستم قاب ساختمانی ساده اتصالات صلب و مفصلی با استفاده از یک دایره توخالی از یکدیگر مجزا میشوند که این دایره تو خالی نشان دهنده اتصال مفصلیست که بزرگترین تفاوت قاب خمشی و قاب ساده به شمار میآید. از دیگر تفاوتهای قاب خمشی و قاب ساده، اتصالات بین تیر و ستون است همچون سازه ال اس اف.
همان طور که پیشتر ذکر شد، وظیفه قاب ساده تحمل بارهای عمودی و وظیفه قاب خمشی تحمل بارهای جانبیست. در سیستم یا سامانه ساختمانی تحمل بارهای عمودی و جانبی، به سختی جانبی سازه بستگی دارد. از اینرو یکی از تفاوتهای سیستم قاب خمشی و ساده در دارا یا عدم دارایی سختی جانبی در نظر گرفته میشود. در قاب خمشی که لنگر از تیر به ستون منتقل میشود، قاب دارای سختی جانبی بوده، اما در قاب ساده که اتصالات از نوع مفصلی هستند و لنگری منتقل نمیشود، سیستم سازهای فاقد سختی جانبی است. بنابراین میتوان تفاوت اصلی سیستم قاب خمشی و ساده را در نوع اتصالات در نظر گرفت چرا که سختی جانبی قاب، به نوع اتصالات بین تیر و ستون بستگی دارد.